Vroege opsporing van borstkanker is heel belangrijk, maar voor een deel van de vrouwen is de angst voor een pijnlijk onderzoek een grote drempel om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Dat zien radiologen Carla Meeuwis en Ritse Mann: ‘Daar valt nog veel winst te behalen.’
Het bevolkingsonderzoek naar borstkanker voorkomt heel veel ellende, daarom is het belangrijk dat vrouwen hieraan deelnemen. Het kan je leven redden of de agressiviteit van de therapie verminderen. Toch is het zo dat een deel van de vrouwen, wellicht tegen beter weten in, de uitnodiging voor deelname in de wind slaat. Vrouwen krijgen via allerlei kanalen te horen dat het platdrukken van de borsten tijdens een mammografie heel pijnlijk is. ‘Dat is bij twee op de tien vrouwen zo’, legt dr. Meeuwis, radioloog bij het Rijnstate ziekenhuis uit. ‘De andere acht vrouwen hebben nergens last van. Dat is een boodschap die we wat duidelijker naar voren willen brengen. Het is heel naar als het wel zeer doet, maar dat is bij het overgrote deel van de vrouwen niet zo.’ Meeuwis is mamma-radioloog, gespecialiseerd in het opsporen van borstkanker. Zij bekijkt de mammografie om te zien of er afwijkingen op te zien zijn. Drie procent van alle vrouwen wordt na een scan naar het ziekenhuis doorgestuurd. Uiteindelijk heeft één op de vijf van deze vrouwen echt borstkanker. Eén op de zeven vrouwen in Nederland krijgt borstkanker.[1]
Screening
In Amerika krijgen vrouwen van 25 jaar een vragenlijst om haar risico op borstkanker te checken. ‘Dat zouden we in Nederland ook willen’, zegt dr. Mann van het Radboudumc uit. ‘Aan de hand daarvan kunnen we vrouwen die een hoog risico lopen op borstkanker beter bereiken. Erfelijke aanleg is een belangrijke factor bij dat risico, maar ook of ze roken, alcohol gebruiken en hoe hun lifestyle is.’ Alle vrouwen zouden niet op één hoop gegooid moeten worden, volgens Meeuwis: ‘Kijk naar wie wat nodig heeft. In Nederland wordt pas vanaf 50 jaar voor de eerste keer getest. Voor sommigen zijn we dan echt veel te laat. Bovendien doen we nu helemaal niets met belangrijke risicofactoren zoals de hoeveelheid klierweefsel in de borst, terwijl vrouwen met veel klierweefsel een veel groter risico hebben en beter geholpen zijn met andere screeningstesten dan mammografie.’
Artificial intelligence
De modellen voor selectie in de screening zijn nog niet zo goed. ‘Als we het risico goed zouden kunnen voorspellen, zou je ook kunnen zeggen bij een vrouw die weinig risico loopt, dat ze niet over twee jaar, maar over vijf jaar weer een onderzoek krijgt’, zegt Mann. ‘Hierbij komt ook AI om de hoek kijken, dus kunstmatige intelligentie. We verwachten dat we in de toekomst veel meer data beschikbaar hebben om het programma veel beter en gerichter te kunnen aanpassen. Dan kunnen we ook kijken naar andere screenings technieken en frequenties. Op dit moment is het mammogram het beste wat we kunnen bieden, maar voor vrouwen met heel dicht klierweefsel is dat eigenlijk niet afdoende. We weten dat ze een hoger risico hebben en voor hen is een MRI beter. Op een gewone mammografie zijn afwijkingen moeilijk te zien.’
Regie bij de vrouw
De compressieplaten die wat ronder zijn, zijn een voorbeeld waarmee de mammografie minder pijnlijk kan zijn. Meeuwis: ‘Vooral bij vrouwen die al een borstsparende operatie hebben gehad en daardoor harde borsten hebben gekregen, zijn deze rondere paddels veel beter. Geopereerde borsten hebben een heel andere vorm dan de standaardborsten.’ Wat ook helpt is als de vrouw de regie heeft. Zij mogen zeggen tot hoever ze de druk willen hebben en als ze het te pijnlijk vinden, mogen ze ‘stop’ zeggen. Na de introductie hiervan bleek dat alle vrouwen de maximale druk wel aankunnen. Als ze de regie hebben, kunnen ze dus meer aan dan wanneer het voor hen bepaald wordt. Er werd ook gezegd dat een drukgestuurde mammografie pijnlijker zou zijn dan een krachtgestuurde. Maar uit onderzoek blijkt dat er geen verschil in pijnbeleving zit. Voorlopig blijft de mammografie bestaan. ‘Dat leggen we uit met een zakje rijst, ‘de borst’, met een rood balletje, ‘de tumor’’, zegt Mann. ‘Pas als je het zakje neerlegt en er op gaat drukken, zie je het balletje verschijnen. Dat komt doordat het klierweefsel dan meer wordt uitgespreid op de plaat.’
Financiën
Vrouwen zouden de keuze moeten kunnen krijgen voor hoe ze gescreend worden, vindt Mann: ‘Bij wie de mammografie gruwelijk veel pijn doet, is een MRI beter, maar voor wie claustrofobie heeft is een MRI niet fijn. Bevolkingsonderzoeken in bussen zijn routinematig, en voor iedereen hetzelfde.’ Meeuwis: ‘Vrouwen zouden ook een echo of een MRI kunnen krijgen, maar die onderzoeken worden in het ziekenhuis uitgevoerd, daardoor zijn de kosten veel hoger. Het gaat ook van het eigen risico af, dus vaak betalen vrouwen dit zelf. In het ziekenhuis duurt het onderzoek bovendien langer, waardoor er ook meer personeel nodig is. Dus echte alternatieven voor alle vrouwen zijn er op dit moment niet. Maar een goede risico inschatting op jongere leeftijd, en voldoende regie bij de vrouwen tijdens de screening helpt al veel.’
Bronnen
1. https://www.rivm.nl/bevolkingsonderzoek-borstkanker
Interview door Joke Heikens
Meer lezen?
Lees hier het artikel in de Libelle over Borstkanker en de rol van AI.
Luister hier naar de BORSTcast waarin de rol van de radioloog wordt besproken in een borstkankertraject, van de eerste echo, tot de laatste controlescan.
Klik hier voor het nieuwsbericht van 8 september jl. over Petitie minder pijnlijke borstkankerscreening besproken in Tweede Kamer.