Onlangs zijn de resultaten van het EU-REST project publiek beschikbaar gekomen en zijn er enkele publicaties verschenen.
Dit geeft inzicht in de omvang en beschikbaarheid van radiologische apparatuur en radiologen in Nederland in vergelijking met andere Europese landen. In dit nieuwsbericht worden enkele aansprekende bevindingen genoemd, die ook aansluiten bij de aandacht voor radiologische capaciteit vanuit de NVvR.
In Nederland werken flink minder radiologen in vergelijking tot het Europees gemiddelde
Het EU-REST-project (European Union Radiation, Education, Staffing & Training) is een studie gericht op het veilig en kwalitatief gebruik van ioniserende straling in medische toepassingen. Hierin zijn, onder andere, de beschikbaarheid van radiologen en radiologische apparatuur in de EU lidstaten, als ook onderwijs en opleiding van radiologen geëvalueerd.
De aantallen
Momenteel zijn er 60.771 radiologen actief in Europa, wat neerkomt op een gemiddelde van 127 radiologen per miljoen inwoners. Nederland blijft daar met 72 radiologen per miljoen inwoners ruim 40% onder. Nederland staat zelfs samen met Bulgarije onderaan deze Europese ranglijst.
In veel Europese landen gaat binnenkort ook een aanzienlijk deel van de radiologen met pensioen. Zo’n 19% van de radiologen (8.356 artsen) zal de komende vijf jaar met pensioen gaan, terwijl maar liefst 45% van de beroepsgroep ouder is dan 51 jaar. In Nederland vallen deze cijfers dan weer mee, bij ons gaan 189 (15%) radiologen binnen 5 jaar met pensioen en is het merendeel (60%) jonger dan 51 jaar.
De studie keek ook naar de apparatuur. Zo telt Europa 10.590 CT-scanners, gemiddeld 25 per miljoen inwoners. Nederland beschikt over 15 CT-scanners per miljoen inwoners, het laagste aantal binnen de EU. Op het gebied van MRI-scanners scoort Nederland iets hoger, maar blijft met 13 MRI scanners per miljoen inwoners wel onder het EU-gemiddelde van 16 MRI scanners per 1.000.000 inwoners.
Explosieve groei in beeldvorming
Tussen 2000 en 2020 is het aantal beeldvormende onderzoeken met 80% gestegen, terwijl de stralingsdosis met 70% is toegenomen tussen 2008 en 2020. Deze stijging is aldus de schrijvers van de EU-REST het gevolg van technologische vooruitgang, een groeiende vraag naar snelle diagnostiek en defensieve geneeskunde. Opvallend is dat naar schatting 20-30% van deze beeldvorming geen invloed blijkt te hebben op de diagnose of behandeling, en daarmee medisch gezien beperkt van waarde is. De verklaring zal niet alleen defensief van aard zijn, maar wordt ook veroorzaakt door nieuwe technische mogelijkheden. Tegelijkertijd blijft het aantal radiologen achter bij deze groei.
Hoe kan het aantal benodigde radiologen berekend worden?
Er bestaan veel verschillen tussen Europese landen, zowel wat betreft beeldvormend onderzoek in richtlijnen als screening. Zoals wel of geen longkanker screening of de implementatie van CT coronairen in de dagelijkse praktijk. Maar ook is er variëteit in radiologiepraktijken (publiek, privaat) en het aantal uren dat radiologen werken is per land verschillend (wisselend aantal vakantie- en feestdagen). Dus een simpele berekening op basis van de populatie lukt niet.
Het werk van de radioloog bestaat al lang niet meer alleen uit het beoordelen van een radiologisch onderzoek en het opstellen van een verslag. Een Japanse studie beschrijft dat de radioloog ongeveer 60% besteedt aan verslagwerk. In een Iers onderzoek is dit 66%. Met name de toename in voorbereidingstijd op multidisciplinaire overleggen (MDO’s), periprocedurele organisatie, zoals protocollering en patiëntenvoorlichting bij de interventieradiologie en opleidings- en onderzoekstaken nemen een substantieel deel van de tijd in beslag.
Uiteindelijk heeft men in het EU-REST project gekozen voor een berekening en verdeelmodel met de modaliteit als uitgangspunt.
Onderstaand een overzicht van deze verdeling voor een klein ziekenhuis. In de bijlagen is een spreadsheet opgenomen om de benodigde capaciteit voor het eigen ziekenhuis te kunnen berekenen. 
Zoals te zien valt, gaat men ervan uit dat voor 1 uur CT/MR/IR tijd 1,5 uur radioloog nodig is. Het MDO dat 1 uur duurt, vraagt 3 uur 'radiologentijd', inclusief 2 uur voorbereidingstijd. Het EU-REST rapport levert ook een excelbestand aan als supplement waarmee kan worden gerekend met het eigen aantal modaliteiten.
Opleiding en straling-diploma
Aanvullend is ook gekeken naar de harmonisatie van de opleiding tot radioloog. Deze is in de meeste EU-landen vijf jaar, net als in Nederland. Echter, de borging van kennis over ioniserende straling blijkt sterk te verschillen: de duur van stralingscursussen varieert van minder dan twee weken tot maar liefst 24 weken. In de meeste landen is er wel sprake van een stralingsexamen met certificering.
Concluderend heeft Nederland in vergelijking tot andere Europese landen (bijna) de laagste radiologencapaciteit én een beperkte scannerinfrastructuur. Dit Europese document geeft inzicht in de verschillen tussen landen en biedt een handreiking om daarover in gesprek te gaan met betrokken partijen voor ons als NVvR in zijn geheel en radiologen in hun eigen zorginstelling!
Als NVvR hebben wij het rapport toegevoegd aan de documentatie ter onderbouwing van het gesprek met het capaciteitsorgaan van afgelopen jaar (zie nieuwsbericht). Daarnaast wordt het betrokken in de verschillende overleggen over het radiologie capaciteitsvraagstuk waar de NVvR zich sinds lange tijd actief voor inzet.
1. Brady, A.P., Brkljačić, B., McNulty, J. et al. A project to define standards for radiology staffing, education and training across the European Union. Insights Imaging 16, 56 (2025).
2. Brady, A.P., Paulo, G., Brkljacic, B. et al. Current status of radiologist staffing, education and training in the 27 EU Member States. Insights Imaging 16, 59 (2025).
3. Brady, A.P., Loewe, C., Brkljacic, B. et al. Guidelines and recommendations for radiologist staffing, education and training. Insights Imaging 16, 57 (2025).